Dit artikel verscheen eerder op DEGEOGRAAF.com.
Een gebakken ei met spek smaakt overal hetzelfde. Dat blijkt ook in Bârlad; de stad waar we nu zijn. We hadden nog nooit van Bârlad gehoord. En dat had zo kunnen blijven. Maar door het Moldavië-debacle hebben we geen andere keuze dan er de nacht door te brengen.
Plan B
Terwijl we ons intercontinentale ontbijt en het warme water met de kleur van koffie naar binnen werken, bedenken we Plan B. Moldavië wordt geschrapt. Met pijn in het hart. Oekraïne gaat wel door, maar in aangepaste vorm en niet per auto zoals we in eerste instantie hadden bedacht. We besluiten om in twee dagen 920 kilometer terug te rijden naar Boedapest.
In Boedapest vindt het beste onderdeel van Plan B plaats: een bezoek aan het Szigetfestival. Na twee dagen op het ‘Lowlands in de Donau’ keren we ‘s avonds terug bij de camping waar ook de auto staat en de komende tien dagen zal blijven. We hebben een paar uur om een koffer in te pakken. Daarna vliegen we naar Kiev en kunnen we de reis weer vervolgen zoals we hadden gepland. Een ode aan de eenentwintigste eeuw, alstublieft.
22 cent
De bus die ons van het vliegveld naar het centrum van Kiev brengt is onze eerste ervaring met Oekraïne. Het gele voertuig wordt bestuurd door een tengere vrouw in een felroze coltrui die tot over haar kin komt. Ze begroet ons vriendelijk en gebaart druk dat we door naar achter moeten lopen.
Daar zit een andere vrouw. Ze draagt een schort en heeft een bonnenrol vast, de tegenhanger van de OV-chipkaart. Even vriendelijk als de chauffeuse probeert ze ons duidelijk te maken hoeveel we moeten betalen. Dat haar Engels even goed is als ons Oekraïens maakt het gesprek niet eenvoudiger. Ze dirigeert ons de prijs van zeshonderd grivna voor twee kaartjes. Omgerekend tweeëntwintig cent. Nog een keer gebaren. Ja, echt. Zeshonderd grivna. Tweeëntwintig cent, voor twee kaartjes. Ongelofelijk.
Contrast
Het contrast kan haast niet groter. Gisteren stonden we te springen bij Manu Chao en Muse. Vandaag staan we op het ‘Majdan Nezalezjnosti’, het Onafhankelijkheidsplein of Euromaidan. In 2013 vonden hier hevige protesten en gewelddadige confrontaties plaats tussen betogers en de politie. Destijds heb ik de gebeurtenissen in Kiev met grote interesse gevolgd. Nu is het er rustig. Alsof er nooit een revolutie heeft plaatsgevonden.
Het Euromaidan in Kiev. Het plein waar in 2013/2014 de hevige protesten plaatsvonden.
Kiev is niet alleen een stad met een interessante recente en minder recente geschiedenis. Het is ook de uitvalsbasis voor tours naar Tsjernobyl. In 1986 vond daar de grootste kernramp uit de wereldgeschiedenis plaats. Voor ons is een bezoek een absoluut hoogtepunt.
Paspoort
Op maandagochtend verzamelen we op het Euromaidan. Onze tourgids spreekt goed Engels en maakt direct met iedereen een babbel. ‘Twee jaar geleden hebben de mannen van Top Gear onze tour gedaan!’ vertelt ze trots. En voor zover wij weten lopen zij nog kerngezond rond. Geen reden tot onrust.
Iedereen heeft zijn of haar paspoort meegenomen. Zonder paspoort kom je het gebied rondom Tsjernobyl niet in. Deze vervreemdingszone wordt bewaakt door camouflagejassen. De straling in het gebied is dertig jaar na de ramp nog altijd te hoog om er lang te blijven of er te wonen. Hoewel sommige Oekraïners daar maling aan lijken te hebben.
Prypjat
Bij de grens met de vervreemdingszone hebben we mazzel. Onze gids geeft aan dat de vrouwelijke bewakers, waar wij nu mee te maken hebben, soms moeilijk doen ‘omdat ze een vrouw zijn’. Vandaag niet. Vandaag mogen we zonder problemen doorrijden naar de spookstad Prypjat, die speciaal is gesticht voor medewerkers van de kernreactor in Tsjernobyl. Een waanzinnige en surrealistische ervaring.
Kees-Jan en Kevin (rechts) voor het welkomstbord van Tsjernobyl.
Voor de kernramp had Prypjat ongeveer 55.000 inwoners. De eerste dagen ná de kernramp ook nog trouwens. De explosies in reactor vier werden stilgehouden door de Sovjet-Unie en de evacuatie kwam pas een aantal dagen later op gang. Te laat voor veel inwoners. Des te wranger is de stadsspreuk: ‘Gezondheid voor het volk is rijkdom voor het land.’
De iconische botsautootjes op de kermis in Prypjat.
Binnen in een gebouw in Prypjat.
Hotel Polissja, gelegen aan het centrale plein in Prypjat.
De natuur begint de gebouwen van Prypjat langzaam over te nemen.
De stadsnaam van Prypjat, in 1970 gesticht voor medewerkers van de reactor in Tsjernobyl.
Het monument ter nagedachtenis van de slachtoffers van de ramp met de ontplofte reactor vier op de achtergrond.
Geigertellers
‘Niet op de grond gaan zitten en mos vermijden.’ Dat zijn de instructies. ‘Er is wel eens iemand in zijn onderbroek teruggekeerd naar Kiev’, zegt de gids. ‘Hij was in het gras gaan zitten en zijn kleding was besmet geraakt.’
Om de straling te kunnen meten, dragen we een geigerteller bij ons. Een prettige gedachte in een gebied met een onzichtbare vijand. De geigerteller hebben we bij de tour gehuurd. Onze Deense excursiegenoot niet. Hij heeft een eigen geigerteller aangeschaft. Zeshonderd euro, geen grivna. De reden hiervoor is dat hij denkt dat de gehuurde geigertellers onderdeel zijn van de mooi-weer-act van de touroperator. Een beetje gelijk heeft hij daar wel in. Zijn teller geeft wel degelijk andere, hogere waarden aan dan die van ons.
De geigerteller van de Deense reisgenoot.
Dit gevoel wordt onderstreept als we de vervreemdingszone weer verlaten. We moeten allemaal door een scanner. De scanner controleert onze kleding op radioactiviteit. Het plateau waar we onze handen op moeten leggen is van plastic. En nog voor we onze handen er goed hebben opgelegd geeft de meter al een groen signaal. Iedereen is veilig. Iedereen mag het gebied verlaten. Met kleding aan.