Dit artikel verscheen eerder op DEGEOGRAAF.com.
Als je aan het Zuid-Afrikaanse Kaapstad denkt, zijn de Tafelberg en Robbeneiland waarschijnlijk twee plekken die snel door je hoofd schieten. Dat er bij het horen van de naam District Six misschien niet direct een belletje gaat rinkelen, is niet zo vreemd: District Six bestaat immers niet meer.
De multiculturele stadswijk werd in de jaren 60 van de vorige eeuw aangewezen als leefgebied voor blanke bewoners van Kaapstad en ieder ander moest de wijk verlaten. De oude huizen werden gesloopt en voor de nieuwkomers moesten nieuwe huizen worden gebouwd. Hoewel die huizen er nooit kwamen en grote delen van de wijk lange tijd – afgezien van de komst van de Cape Peninsula University of Technology – onbebouwd zouden blijven, was District Six verleden tijd.
Forced removals
Tegenwoordig draagt het District Six Museum de erfenis van de multiculturele wijk en de ‘forced removals’ – gedwongen verhuizing – van haar bewoners. Museumgids Noor Ebrahim woonde in District Six toen het huis van hem en zijn ouders van de één op andere dag plaats moest maken voor grote bulldozers. ‘Dat was verschrikkelijk. District Six was een thuis voor zo’n 60.000 mensen met verschillende achtergronden. En iedereen leefde naast en met elkaar,’ zegt Noor. Dat was exact wat het apartheidsregime niet wilde accepteren, vervolgt Noor. ‘Tijdens de apartheid was de regering van mening dat bevolkingsgroepen strikt moesten worden gescheiden, het was zelfs bij wet vastgelegd. District Six was een goed voorbeeld van een plek waar mensen met verschillende achtergronden in harmonie samenleefden. Dat was geen goede reclame voor het beleid van die tijd.’
Cape Flats
De inwoners van District Six werden verhuisd naar de Cape Flats, een zanderige vlakte ver buiten Kaapstad. Ook Noor en zijn familie, die oorspronkelijk uit India komen, moesten de wijk verlaten. ‘De regering wees nieuwe woonlocaties toe. Verschillende etniciteiten mochten niet meer in één wijk leven en bovendien lagen de nieuwe woonlocaties ver van de stad.’ Op veel van deze plekken zijn townships ontstaan, waarvan Khayelitsha met zo’n 400.000 inwoners op dit moment Kaapstads bekendste is.
Door nationale en internationale druk op de forced removals kwamen de nieuwbouwprojecten op de plek van District Six niet van de grond. Voor Noor was het een bevestiging dat gedwongen segregatie niet werkt en nooit zal werken. Na het afschaffen van de apartheid in 1990 en de door Nelson Mandela gewonnen verkiezingen in 1994 kreeg de regering meer oog voor District Six. ‘De bewoners werd beloofd dat ze terug konden keren in District Six. In nieuwgebouwde huizen, want onze huizen waren er niet meer,’ zegt Noor. ‘Sommigen zijn teruggekeerd, maar lang niet iedereen woont nu weer in District Six.’
Prince
Het District Six van toen bestaat dus niet meer, maar als medeoprichter van het museum vertelt Noor het verhaal van de wijk dagelijks aan bezoekers. Trots zegt hij dat ook beroemdheden het museum weten te vinden, waaronder toenmalig koningin Beatrix en Nelson Mandela. ‘Ook Prince zou langskomen, maar die is helaas overleden… Het is belangrijk dat dit verhaal wordt verteld en dat mensen zich ervan bewust zijn dat uitsluiten van mensen voor geen enkel probleem de oplossing kan zijn.’